تعیین هویت اسب

[bahar]

تعیین هویت

یکی از مسایل مهم و مورد نیاز در هر واحد اسبداری ثبت مشخصات اسبهای موجود در آن است. از این بخش در تنظیم شناسنامه، کارتهای بهداشتی و…. نیز استفاده های زیادی می شود. در اینجا خلاصه ای از آنچه که باید در این رابطه دانست می آوریم

روش های تعیین هویت:

الف) ثبت علایم ظاهری: در این روش کلیه علایم و رنگ های طبیعی اسب شامل تمامی نشانه های صورت، دست، پا، خطوط پشت، رنگ بدن و نوع پیچش مو ثبت می شود. این روش در عمل چندان موثر واقع نشد چون این احتمال وجود دارد که بخش یا بخشهایی از علایم نادیده گرفته شود.

رنگ ها و علایم بدن اسب در قسمت پرورش اسب توضیح داده شده است. در مورد پیچش مو هم با استفاده از صفحات گل رس طرح پیچش موی پیشانی اسب را قالب زده و چون این پیچش ها مشابه نیست برای شناسایی اسب استفاده می کنند ولی تهیه این صفحات و همچنین خواندن آنها دشوار است و دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد.

ب) خالکوبی لب: در این روش یک رنگ پاک نشدنی بر روی بافت های زیر پوست در سطح داخلی لب اسب تثبیت می شود. این روش به دلیل محمدود بودن اطلاعات قابل ثبت مخصوصا” در کره ها به دلیل کوچک بودن سطح لب، پاک شدن به مرور زمان و همچنین به وسیله اشعه لیزر و ایجاد جابجایی و نیز احتمال انتقال بیماریها به خوصوص کم خونی عفونی و مسری اسب در اثر استفاده مکرر شماره های میخ دار، منسوخ شده است.

پ) داغ گرم: در این روش از آهن سرخ شده استفاده می شود و با توجه به دردناک بودن، بزرگ بودن شماره ها و حروف و محدودیت ثبت اطلاعات، زخم شدن و مشکلات دیگر، مورد استفاده قرار نمی گیرد. این نوع داغ بر روی دیواره سم هم انجام می گیرد تا بدون درد باشد اما با توجه به رشد سم هر ۷-۵ ماه نیاز به تجدید دارد و محدودیت ثبت علایم بیشتر است.

ت) داغ سرد: عبارت است از قرار دادن یک فلز منجمد مسی بر روی پوست اسب. داغ سرد سلول های رنگ ساز پیاز موهایی را که مستقیما” زیر داغ مسی قرار دارند، از بین می برد و موی ناحیه داغ زده به رنگ سفید می روید که سطح آن بسیار تیز و زبر است.

این روش برای شماره گذاری از سیستم قراردای اعداد و حروف بهره نمی گیرد بلکه از نوعی سیستم زاویه ای استفاده می کند که در مقایسه با روش اعداد و حروف دقیق تر است و توان شماره گذاری را افزایش می دهد، به این معنا که می توان تعداد زیادی اسب را بدون تکرار شماره ها شناسایی یا علامت گذاری نمود. این روش برای اسب دردآور نیست و اسب فقط سوزشی را در ناحیه داغ احساس می کند که البته به منظور جلوگیری از هرگونه واکنش ناگهانی با اسب توسط لواشه مهار شود.

لوازم مورد نیاز: داغ مسی، ازت مایع، الکل، ماشین یا تیغ موزن، یخدان یونولیتی برای حفظ ازت، برس نایلونی برای تمیز کردن دستگاه، وسایل مهار کامل اسب.

اعداد قراردادی بین المللی جهت داغ اسب عرب (و همچنین دره شوری)

مراحل اجرا: پس از مهار اسب، ناحیه مورد نظر را مشخص و موهای آن را می تراشیم. این محل در اسب های نژاد عرب و دره شوری در زیر یال روی گردن و در سایر نژاد ها بر روی کتف سمت چپ می باشد. سپس شماره و اعداد مورد نظر را با دقت در دستگاه قرار می دهیم، دستگاه را در یخدان یونولیتی داخل ازت مایع (۱۹۶- درجه) قرار می دهیم، محل تراشیده شده را با الکل مرطوب کرده تا ضمن ضد عفونی باعث سرد شدن موضع و کاهش جریان خون شود و دستگاه دیرتر گرم شود، حالا دستگاه منجمد را به صورت یکنواخت روی پوست بفشارید و مواظب باشید که جابجا نشود. مدت زمان نگه داشتن دستگاه بر روی پوست به رنگ اسب بستگی دارد هر چه اسب تیره تر و جوان تر باشد مدت زمان کمتر و هرچه روشن تر باشد به مدت بیشتری نیاز دارد به هر حال این زمان با ازت بین ۲۰ – ۸ ثانیه و با یخ خشک بین ۳۸ – ۲۸ ثانیه است. اسب ها را از ۱۸ ماهگی به بالا داغ می زنند به جز اسب های عرب که از ۴ ماهگی به بعد نیز با دستگاه کوچک داع می کنند. برای داغ زدن هر اسب شماره ها به دقت تنظیم و با برس تمیز کنید. محل داغ پس از چند دقیقه ورم می کند و پس از مدتی محو می شود و موهای موضع پس از حدود ۱ ماه می رویند. در اسب های تیره که زمان کمتر صرف می شود رنگدانه ها از بین می رود و در محل داغ موی سفید می روید و در اسب های سفید که زمان بیشتر صرف می شود پیاز مو می سوزد و دیگر مو نمی روید و در نتیجه شماره ها به رنگ سیاه نمایان می شود.

انواع داغ های سرد مورد استفاده در ایران:

در اسب عرب:

دستگاه داغ اسب عرب مستطیل بوده و شکل آن اینگونه است:

۰۱ مربوط به اسب عرب خالصی است که در اختیار دولت می باشد (معاونت فنی فدراسیون)

۰۲ اسب عرب عشایری

۰۳ اسب عرب خالص شخصی

۰۴ اسب دوخون عرب و یک نژاد بومی دیگر کشور

۰۵ اسب دو خون عرب و تاروبرد

۰۰KH اسب عرب خالص خوزستان که در ابتدا با ۰۲ نشان داده می شده و بعدها با این داغ شناسایی و ثبت گردیده است.

امروزه (تا سال۸۴ شمسی) از این میان فقط از سه داغ ۰۱، ۰۳ و ۰۰KH استفاده می شود و برای نژاد دره شوری نیز ۰۰Dدرج می گردد.

در سایر نژادها:

این دستگاه تقریبا” مربع بوده و شکل داغ آن به این صورت می باشد:

نشان دهنده این است که اسب در ایران داغ خورده و دوخون یا تاروبرد است (این تفاوت نژاد در شناسنامه ذکر می شود). به جای IR برای نژاد کرد –K، ترکمن –T، ورزشی –S و اسب خزر –P قرار می گیرد.

دو رقم سمت راست بالا نشان دهنده سال تولد به شمسی و چهار رقم پایین بیانگر شماره شناسنامه یا سریال کامپیوتر می باشد که در شناسنامه بعد از پیش شماره نژاد ذکر می شود. در شناسنامه هر نژاد با یک پیش شماره مشخص می شود که شماره داغ ترکیب شده و شماره شناسنامه اسب را تشکیل می دهد، مانند:

۱۰: ترکمن ، ۱۱: تاروبرد ، ۱۲: دوخون و . . .

نحوه خواندن داغ اسب های غیر عرب در ایران

اسب ایرانی: لازم به توضیح است که از سال ۸۴ به بعد میکروچیپ جایگزین داغ شده و کلیه اسب ها از این طریق شناسایی و ثبت می شوند. فعلا” (سال۸۷) در شناسنامه ها نیز فقط نژاد عرب، ترکمن، تاروبرد، ورزشی و بومی ایران درج می شود.

ث) میکروچیپ: این روش راحت ترین و مطمئن ترین روش شناسایی و تشخیص هویت اسب می باشد. در این روش توسط یک تفنگ مخصوص یا آمپول کد رمزداری به اندازه دانه برنج در زیر پوست در ناحیه گردن اسب کاشته می شود. میکروچیپ استریل بوده و با بافت بدن حیوان همخوانی داشته و تا آخر عمر در بدن وی محفوظ و باقی می ماند. روش خواندن اطلاعات میکروچیپ بسیار آسان است. با دستگاه بازخوان از فاصله ۵ تا ۷ سانتی پوست اسب مورد نظر، اطلاعات موجود در زیر پوست را بازخوانی می کنند.

ج) اسکن چشم: در این روش توسط دستگاه مخصوص از عنبیه چشم اسب عکسبرداری می شود و این روشی بسیار دقیق برای شناسایی اسب ها می باشد و مخصوصا” در اسب های کورس از این روش استفاده می شود.

تشخیص سن اسب از روی دندان:

به تدریج که سطح برشی دندان های ثنایا ساییده می شود شکل رویه دندان تغییر می کند. به این ترتیب یک فرد مجرب می تواند با معاینه دندان های اسب سن آن را تخمین بزند. نخست لازم است که دندان های شیری را از دائمی تشخیص داد. دندان های ثنایای شیری کوچک و سفید بوده و به طرف لثه نوک تیز به نظر می رسند در صورتیکه دندان های دائمی بزرگتر و زردتر هستند.

دندان های ثنایا شامل دندان ها مرکزی ۲ تا در وسط، جانبی ۲ تا در دو طرف مرکزی و ۲ تا گوشه ای در کناره ها در هر فک می باشند.

بعد از آنکه اسب دندان های دائمی اش کامل شد سن آنها از طریق تغییر شکل سطح دندان ها و زاویه ای که دندان ها به تدریج با بالارفتن سن اسب تشکیل می دهند و همچنین شکل سطح مقطع دندان ها که از بیضی به مثلثی تغییر می کند تخمین زده می شود. هرچه اسب پیرتر می شود جودان کم عمق تر می شود تا آنکه به حالتی می رسد که آن را اصطلاحا” علامت ((Mark می گویند. به تدریج که دندان ساییده می شود حفره ریشه دندان که محتوی رشته های عصبی و عروق خونی است نمودار شده و به منظور جلوگیری از درد، دانتین ثانویه به وجود می آید تا حفره ریشه را محافظت کند.



این امر موجب می شود که یک ستاره دندانی بر روی سطح دندان ایجاد شود. برای دوران کوتاهی هم این ستاره دندانی و هم آن علامت بر روی سطح دندان دیده می شوند ولی به تدریج که سن اسب بالا می رود تنها ستاره دندانی مشهود بوده و بیشتر و بیشتر به حالت مرکزی بر روی سطح دندان در می آید.

سن کره ها از طریق سنجش رشد و مرحله رشد دندان ها مشخص می شود. معمولا” ثنایای مرکزی در هنگامی که کره به ۴ هفتگی می رسد بیرون می زند و دندان های جانبی بین سنین ۱ تا ۳ ماهگی در می آیند. هنگامی که کره به سن یکسالگی می رسد یک سری کامل از ثنایای شیری و سفید در دهانش قرار دارد ولی لبه های دندان های گوشه ای به همدیگر نمی رسند.

یک کره دو ساله دهانی پر از ثنایای شیری دارد که تماما” جا افتاده و به کار گرفته می شوند. در حدود دو سال و نیمی ثنایای مرکزی شیری با ثنایای دائمی جایگزین می شوند، به این ترتیب یک کره سه ساله دارای دندان های مرکزی دائمی است که کاملا” به کار گرفته می شوند. در سنین سه سال و نیمی ثنایای جانبی شیری با دندان ها دائمی جایگزین می شوند که به این ترتیب یک اسب چهار ساله دارای هشت دندان دائمی است که مورد استفاده هستند. در سن چهار و نیم سالگی ثنایای گوشه ای با دندان های دائمی جایگزین می شوند که در نتیجه یک اسب پنج ساله دهانش پر از دندان های ثنایای دائمی است که تنها لبه پیشین ثنایای گوشه ای مورد استفاده قرار می گیرد.

در این هنگام دندان های نیش در نریان ها، اکثر اسب های اخته و بعضی مادیانها بیرون آمده اند. دهان یک اسب شش ساله با تمام ثنایای دائمی که مورد استفاده هستند و سکوی رویین آنها یکدست و جودان های آنها تیره و واضح می باشد پر است.

جودان های مرکزی در یک اسب ۷ ساله از بین رفته اند و تنها علامتشان که به تیرگی آنها نیست باقی مانده است. در این سن دمچلچله در پشت ثنایای گوشه ای بالایی ظاهر می شود. تا سن ۸ سالگی جودان های دندان های جانبی از بین رفته اند و علامت خود را به جای می گذارد و ثنایای مرکزی دارای یک خط تیره هستند که اصطلاحا” ستاره دندانی خوانده می شود. این خط تیره نزدیک جلوی دندان واقع شده است.



در این سن دم چلچله از بین می رود. در سن نه سالگی جودان دندان های گوشه ای از بین می رود و علامت خود را به جا می گذارد و ستاره دندانی بر روی دندان های جانبی ظاهر می شود. ثنایای مرکزی ساییده شده و مثلثی تر می شوند. در این سن نیز دمچلچله ظاهر می شود که کوچکتر از آن در سن ۷ سالگی است. تفاوت واضح این سن با ۷ سالگی در شیار گالوین می باشد. این شیار در سن ۹ سالگی در وسط دندان های گوشه ای بالایی از سمت بالا شروع به ظاهر شدن می کند. اسب های ۱۰ ساله دارای ستاره و علامت بر روی کلیه دندان هایشان هستند ولی علامت ها بیشتر نا مشخص بوده در حالیکه ستاره ها واضح تر هستند. ثنایای جانبی ساییده تر شده و مثلثی شکل تر می شوند. شیار گالوین در این سن کاملا” در بالای دندان دیده می شود.



دندان های یک اسب ۱۲ ساله فقط دارای ستاره دندانی بر روی ثنایای مرکزی هستند و دندان ها بیشتر مثلثی شکل می شوند. شیار گالوین یک چهارم بالای دندان می رسد. یک اسب ۱۵ ساله تنها دارای ستاره دندانی بر روی سکوی (رویه) دندان ها بوده و دندان های دو فک شیب بیشتری پیدا می کنند و در عین حال شیار گالوین به نیمه دندان می رسد. در حدود ۲۰ سالگی شیار گالوین دندان را به دو قسمت راست و چپ تقسیم می کند و پس از آن از بالا به پایین شروع به محو شدن می کند و در حدود ۳۰ سالگی دیگر دیده نمی شود.

تخمین سن اسب بعد از تکمیل دندان های دائمی و مخصوصا” بعد از ۱۰ سالگی تقریبی است چونکه نوع تغذیه حیوان می تواند در تمامی نکات مذکور تاثیر داشته باشد.