تقسيم‌بندی رودهای كشور در رفتینگ

nastaran · 12-12-2010, 05:12 PM

تقسيم‌بندی رودهای كشور

رودهاي ايران از نظر زهكشي به دوازده حوضه درياي خزر، خليج فارس و درياي عمان، درياچه اروميه، درياچه نمك قم، اصفهان و سيرجان، نيريز و بختگان، جازموريان، دشت كوير، كوير لوت، اردستان و يزد و كرمان، صحراي قره قوم و خاوري يا هامون تقسيم مي‌گردند.

۱- حوضه درياي خزر

رودخانه‌هاي اين حوضه كه مساحت آن به ۱۷۳،۳۰۰ كيلومتر مربع مي‌رسد به سوي درياي خزر جريان دارند. حوضة مزبور داراي شيب زياد بوده و بيشترين اختلاف ارتفاع حوضه‌هاي كشور را كه بالغ بر ۵۵۰۰ متر است، به خود اختصاص داده است. به همين مناسبت رودخانه‌هاي ارس، سفيدرود، هراز و اترك كه داراي حوضه‌هاي آبريز كوهستاني پهناوري هستند، از طول كم و شيب زياد برخوردار هستند و حوضة آبريز آنها غالباً از جنگل پوشيده است.

از آنجائي كه ريزشهاي جوي سالانة اين حوضه غالباً بصورت باران مي‌باشد، از اين رو آب شدن برفهاي زمستاني تأثير چنداني در تأمين آب روخانه‌هاي آن ندارد و پوشش گياهي متراكم كه در غالب اراضي اين حوضه به چشم مي‌خورد، موجب تعديل جريان آب آنها مي‌گردد. بطور كلي تغييرات روزانه آبدهي رودخانه‌هاي اين حوضه زياد است و توزيع فصلي آنها دستخوش تغييرات چنداني نيست.

رودخانه‌هاي ارس، سفيدرود، هراز و اترك از نظر وسعت حوضة آبريز و ويژگيهاي اقليمي و كليماتولوژي با ديگر رودخانه‌هاي حوضة درياي خزر متفاوت هستند و آب آنها عمدتاً از ذوب تدريجي برفهاي زمستاني تأمين مي‌گردد. افزون بر آن چشمه‌سارهاي فراواني كه از فرو رفتن ريزشهاي سالانه به ويژه در ارتفاعات پديد آمده‌اند، بر نظم آبدهي آنها كمك مي‌كند.

در حوضه‌هاي درياي خزر سيزده رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد كه ارس و سفيدرود بزرگترين آنها محسوب مي‌گردند.

رودخانه‌هاي اين حوضه از نظر رژيم آبدهي به سه گروه تقسيم مي‌گردند:

الف- رودخانه‌هايي كه داراي حوضة آبريز وسيع كوهستاني هستند و بيش از نيمي از ريزشهاي جوي آنها را برف تشكيل مي‌دهد. اين رودخانه‌ها در اثر ذوب برف در فصل بهار پر آب مي‌گردند و بر عكس آبدهي آنها در فصل تابستان به كمترين ميزان خود مي‌رسد. رودخانه‌هاي ارس، سفيدرود، هراز و اترك از اين گروه بشمار مي‌آيند.

ب- رودخانه‌هايي كه بخشي از حوضة آبريز آنها را نواحي كوهستاني مرتفع و بخشي ديگر را نواحي كم‌ارتفاع مشرف به درياي خزر تشكيل مي‌دهد. رژيم اين رودخانه‌ها تحت تأثير ريزش توأم برف نواحي كوهستاني و باران مناطق كم‌ارتفاع قرار دارد و در مقايسه با رودخانه‌هاي گروه الف، از توزيع فصلي يكنواخت‌تري برخوردارند. رودخانه‌هايي چون گرگان، تجن، تالار، پل‌رود و شفارود جزو اين گروه بشمار مي‌آيند.

ج -خانه‌هايي كه قسمت عمده حوضة آبريز آنها را مناطق جنگلي تشكيل مي‌دهد و عمدتاً از ريزش باران تغذيه مي‌گردند. اين رودخانه‌ها بيشتر سيلابي هستند و از جريان آب دائمي ناچيزي برخوردارند و آبدهي فصلي تقريباً متعادلي دارند. كليه رودخانه‌هاي كوچك اين حوضه، جزو اين دسته محسوب مي‌گردند.

۲- حوضه خليج فارس و درياي عمان

اين حوضه با مساحت ۴۳۷،۱۵۰ كيلومتر مربع يكي از پهناورترين حوضه‌هاي ايران محسوب مي‌گردد و رودخانه‌هاي واقع در باختر و جنوب باختري و جنوب آب‌پخشان كوههاي زاگرس و بشاگرد و بلوچستان را در بر مي‌گيرد.

در حوضة خليج فارس و درياي عمان جمعاً ۲۹ رودخانه با مساحت آبريز بيش از ۱۰۰۰ كيلومتر مربع وجود دارد كه يا به درون كشور عراق جريان مي‌يابند و پس از پيوستن به رودخانة دجله به خليج فارس مي‌ريزند و يا بطور مستقيم به خليج مزبور و يا درياي عمان وارد مي‌گردند.

بزرگترين رودخانه‌هاي اين حوضه به ترتيب از شمال تا جنوب خاوري عبارتند از:

سيروان، كرخه، كارون، جراحي، زهره، هله، موند، كل، ميناب و سرباز.
رودخانه‌هاي اين حوضه از نظر رژيم بارندگي و جريان آب به سه گروه زير تقسيم مي‌گردند:

الف- دامنه‌هاي غربي و جنوب غربي زاگرس: در بلنديهاي اين ناحيه كه جزو مناطق پر باران كشور بشمار مي‌رود، قسمت عمدة ريزش در فصلهاي پائيز و زمستان بصورت برف است و آب شدن آنها كه از اواخر فصل زمستان آغاز مي‌گردد و تا اواخر بهار ادامه مي‌يابد، بخش عمدة آب سالانة رودخانه‌هاي آن را تأمين مي‌كند و در تابستان به تغذيه از آب چشمه‌سارها و زه‌كشي‌هاي زيرزميني منحصر مي‌شود و بالطبع از آبدهي آنها بطور منظم كاسته مي‌گردد.

باران‌هايي كه گاه در اواخر زمستان و اوايل بهار ريزش مي‌كنند به آب شدن برفها سرعت مي‌بخشند و سيلابهاي بزرگي را به ويژه در دشت خوزستان جاري مي‌سازند. مهمترين رودخانه‌هاي اين گروه كه حدود سي درصد منابع آب سطحي كشور را به خود اختصاص داده‌اند، عبارتند از: زاب كوچك، سيروان، كرخه، دز، كارون، جراحي و زهره.

ب- جنوب استان فارس و هرمزگان: رودخانه‌هاي اين حوضه عمدتاً از ريزش باران تغذيه مي‌شوند و ذوب برف در تأمين آب آنها اثر چنداني ندارد، به همين جهت اين رودخانه‌ها بيشتر حالت سيلابي دارند و حجم آب آنها از ميزان بارندگي سالانه كه بيشتر در پاييز و زمستان ريزش مي‌كند، پيروي مي‌نمايد.

مهمترين رودخانه‌هاي اين گروه عبارتند از موند و كل و ميناب كه با وجود پهنة شايان توجه حوضه از بارندگي ناچيزي برخوردارند و آبدهي قابل توجهي ندارند.
ج-پخشان‌هاي مشرف به كرانه‌هاي درياي عمان: رودخانه‌هاي اين حوضه كلاً سيلابي هستند و رفتار نامنظمي دارند و علاوه بر دگرگونيهاي فصلي از تغييرات سالانه قابل توجهي نيز برخوردارند. (بطور نمونه آمارهاي درازمدتي كه از وضع بارندگي جاسك موجود است، ميزان بارندگي سالانة شهرستان مزبور را بين صفر تا ۴۱۲ ميلي‌متر نشان مي‌دهد).

بارندگيهاي اين منطقه معمولاً در چند نويت و با شدت زياد روي مي‌دهد و سيلابهاي بزرگ و كوتاه‌مدتي را در رودخانه‌هاي اين منطقه به راه مي‌اندازد و در بقية فصلهاي سال آنها را به خشكرودهاي ناقابلي كه اندك آب آنها به تراوش چشمه‌سارهاي معدود و زهكشيهاي زيرزميني غير‌قابل توجه بستگي دارد، مبدل مي‌سازد. رودخانه‌هاي سرباز و كاجو و كهير و جگين از اين گونه رودخانه‌ها بشمار مي‌آيند.

۳- حوضه دریاچه اروميه

مساحت اين حوضه ۵۰،۸۵۰ كيلومتر مربع است و رودخانه‌هاي آن كلاً به درياچة اروميه مي‌ريزند. آب اين رودخانه‌ها كه از باران و برف تأمين مي‌گردد، عمدتاً در فصل بهار جريان دارد و در تابستان‌ها از حجم آن به ميزان قابل توجهي كاسته مي‌شود. در اين حوضه هشت رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد و زرينه‌رود بزرگترين و مهمترين آنها بشمار مي‌آيد.

۴- حوضه دریاچه نمك قم

مساحت اين حوضه ۸۹،۶۵۰ كيلومتر مربع است و آبهاي سطحي آن كلاً به درياچة نمك قم مي‌ريزد و بخش بسيار ناچيز و كوچكي از آن نيز به درياچة حوض‌سلطان و كوير ميغان و دشت جنوبي قزوين وارد مي‌گردد. رودخانه‌هاي جاجرود، كرج، شور، قره‌چاي و قمرود كه از آب شدن برفهاي زمستاني ريخته شده در ارتفاعات تأمين مي‌گردد، در اين حوضه جاي دارند. آبدهي اين رودخانه‌ها در فصل بهار به حداكثر مي‌رسد و در در ديگر فصلهاي سال به ويژه تابستان به چشمه‌سارها و زهكشيهاي زيرزميني منحصر مي‌شود. در اين حوضه شش رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد كه رودخانة شور و قره‌چاي و قمرود بزرگترين آنها محسوب مي‌شوند.

۵- حوضه اصفهان و سيرجان

اين حوضه كه از حوضه‌هاي كوچك باتلاق گاوخوني، كوير ابركوه، شوره‌زار مروس و كوير سيرجان تشكيل يافته است، داراي ۹۰،۷۰۰ كيلومتر مربع مساحت است و زاينده‌رود بزرگترين رودخانة آن بشمار مي‌آيد. آب اين رودخانه از ذوب شدن برفهائي كه در پائيز و زمستان در كوهستانهاي باختري استان اصفهان و شمال استان چهار‌ محال و بختياري باريده است تأمين مي‌گردد و بهمين مناسبت آبدهي آن طبيعتاً در فصل بهار به حداكثر خود مي‌رسد. احداث تونل كوهرنگ و انتقال آب كوهرنگ به زاينده‌رود بر حجم آب آن افزوده و رفتار آن را تقريباً منظم ساخته است.

كمبود بارندگي به ويژه در بخشهاي جنوبي و خاوري اين حوضه، ديگر رودخانه‌هاي آن را از اهميت انداخته و غالب آنها را به رودخانه‌هاي فصلي و خشكرودها و مسيلهاي چندي مبدل ساخته است.

۶- حوضه نيريز يا بختگان

اين حوضه با مساحت ۳۱،۰۰۰ كيلومتر مربع از حوضه‌هاي فرعي درياچة كافتر، درياچة بختگان و درياچة مهارلو تشكيل مي‌يابد و رودخانة كر مهمترين رود اين منطقه محسوب مي‌شود. آب اين رودخانه از ذوب برفهايي كه در فصل پائيز و زمستان در ارتفاعات شمالي و شمال باختري استان فارس باريده‌اند تأمين مي‌شود و به همين دليل ميزان آب آن در فصل بهار به حداكثر مي‌رسد و در فصل تابستان بطور چشمگيري كاهش مي‌يابد. كمبود ريزشهاي جوي موجب گرديده تا ديگر رودخانه‌هاي اين حوضه به رودهاي فصلي كم‌اهميت و خشكرود و مسيلهاي كوچك چندي مبدل گردند.

۷- حوضه جازموريان

اين حوضه با مساحتي برابر ۶۹،۶۰۰ كيلومتر مربع در جنوب خاوري ايران و بين رشته‌كوههاي بشاگرد (در جنوب) و جبال بارز (در شمال) جاي دارد و آبهاي سطحي آن كلاً به هامون جزموريان مي‌ريزد. در اين حوضه پنج رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد كه هليل‌رود بزرگترين آنهاست. حجم آب اين رودخانه تابع ذوب شدن برفهاي انباشته شده در كوههاي استان كرمان و ريزش باران است و غالباً سيلاب بزرگي در آن جريان مي‌يابد. كمبود ريزشهاي جوي و بالا بودن درجة حرارت و ميزان تبخير، ديگر رودهاي اين حوضه را به صورت رودهاي كم‌آب فصلي و خشكرود و مسيل در‌آورده است.

۸- حوضه دشت كوير

اين حوضه از حوضه‌هاي كوچكتري چون كوير حاج علي‌قلي، كوير نمك و دشت گناباد تشكيل مي‌يابد و مساحت آن به ۲۲۷،۴۰۰ كيلومتر مربع بالغ مي‌گردد. حوضة دشت كوير يكي از كم‌باران‌ترين و خشك‌ترين مناطق كشور است و به همين دليل رودخانه‌هاي مهم و قابل توجهي در آن ديده نمي‌شود.
از رودخانه‌هاي قابل توجه اين حوضه به حبله‌رود و كال‌شور جاجرم كه يكي از طويل‌ترين رودخانه‌هاي ايران است، مي‌توان اشاره نمود

۹- حوضه كوير لوت

مساحت اين حوضه كه كم‌باران‌ترين و خشك‌ترين حوضه‌هاي ايران است به۱۹۹،۰۰۰ كيلومتر مربع بالغ مي‌گردد و از مهمترين رودخانه‌هاي آن كه كلاً سيلابي و فصلي هستند مي‌توان به رودخانة تهرود واقع در استان كرمان اشاره كرد.
حوضة كوير لوت از حوضه‌هاي كوچك‌تري چون نمكزار طبس، دغ محمد‌آباد، كوير ساغند، شوره‌زارهاي شمال خاوري شهرستان بافق و كوير سرجنگل تشكيل يافته است.

۱۰- حوضه اردستان و يزد و كرمان

اين حوضه كه با مساحت ۹۹،۸۰۰ كيلومتر مربع يكي از خشك‌ترين و بي‌آب‌ترين حوضه‌هاي ايران بشمار مي‌آيد، از حوضه‌هاي كوچك‌تري چون دغ‌سرخ، كوير سياه‌كو، كوير درانجير، دشت جنوب خاوري يزد، شنزار كشكوئيه، دشت كويرات و شنزارهاي جنوب كرمان تشكيل يافته است.
رودخانه‌هاي اين حوضه تحت تأثير بارندگيهاي نامنظم، حالت سيلابي دارند و در تمام فصلهاي سال خشك و بي‌آب هستند.

۱۱- حوضه صحرای قره‌قوم

مساحت اين حوضه ۴۳،۵۵۰ كيلومتر مربع است و يكي از حوضه‌هاي كم‌باران ايران محسوب مي‌گردد. به همين مناسبت رودهاي آن حالت سيلابي و فصلي دارند و رودهاي كشف‌رود و جام‌رود از مهمترين آنها بشمار مي‌آيند. هري‌رود نيز كه رودخانة اصلي اين حوضه محسوب مي‌شود، از ارتفاعات مركزي افغانستان سرچشمه مي‌گيرد و پس از طي بخشي از مرز ايران و افغانستان به اين حوضه مي‌ريزد.

۱۲- حوضه خاوری يا هامون

مساحت اين حوضه ۱۰۹،۸۵۰ كيلومتر مربع است و از حوضه‌هاي كوچك‌تري چون نمكزار خواف، دغ‌ شكافته، دغ بالا، دغ پترگان، دغ توندي، درياچة نمكزار، درياچة هامون صابري، لورگ‌شتران، درياچة هامون، هامون گودزره، درياچة كرگي، هامون ماشكل و نمكزاركپ تشكيل يافته است. اين حوضه نيز از جمله كم‌باران‌ترين و خشك‌ترين حوضه‌هاي ايران محسوب مي‌شود و رودهاي هيرمند و ماشكل مهمترين رودهاي آن بشمار مي‌آيند.

غير از رودخانة هيرمند كه از كوههاي بابا، در خاك افغانستان سرچشمه مي‌گيرد، ساير رودخانه‌هاي اين حوضه فصلي و سيلابي هستند و اهميت چنداني ندارند.

12-12-2010, 05:12 PM	#1
nastaran (کاربر باتجربه) تاریخ عضویت: Nov 2010 نوشته ها: 103	تقسيم‌بندی رودهای كشور در رفتینگ تقسيم‌بندی رودهای كشور رودهاي ايران از نظر زهكشي به دوازده حوضه درياي خزر، خليج فارس و درياي عمان، درياچه اروميه، درياچه نمك قم، اصفهان و سيرجان، نيريز و بختگان، جازموريان، دشت كوير، كوير لوت، اردستان و يزد و كرمان، صحراي قره قوم و خاوري يا هامون تقسيم مي‌گردند. ۱- حوضه درياي خزر رودخانه‌هاي اين حوضه كه مساحت آن به ۱۷۳،۳۰۰ كيلومتر مربع مي‌رسد به سوي درياي خزر جريان دارند. حوضة مزبور داراي شيب زياد بوده و بيشترين اختلاف ارتفاع حوضه‌هاي كشور را كه بالغ بر ۵۵۰۰ متر است، به خود اختصاص داده است. به همين مناسبت رودخانه‌هاي ارس، سفيدرود، هراز و اترك كه داراي حوضه‌هاي آبريز كوهستاني پهناوري هستند، از طول كم و شيب زياد برخوردار هستند و حوضة آبريز آنها غالباً از جنگل پوشيده است. از آنجائي كه ريزشهاي جوي سالانة اين حوضه غالباً بصورت باران مي‌باشد، از اين رو آب شدن برفهاي زمستاني تأثير چنداني در تأمين آب روخانه‌هاي آن ندارد و پوشش گياهي متراكم كه در غالب اراضي اين حوضه به چشم مي‌خورد، موجب تعديل جريان آب آنها مي‌گردد. بطور كلي تغييرات روزانه آبدهي رودخانه‌هاي اين حوضه زياد است و توزيع فصلي آنها دستخوش تغييرات چنداني نيست. رودخانه‌هاي ارس، سفيدرود، هراز و اترك از نظر وسعت حوضة آبريز و ويژگيهاي اقليمي و كليماتولوژي با ديگر رودخانه‌هاي حوضة درياي خزر متفاوت هستند و آب آنها عمدتاً از ذوب تدريجي برفهاي زمستاني تأمين مي‌گردد. افزون بر آن چشمه‌سارهاي فراواني كه از فرو رفتن ريزشهاي سالانه به ويژه در ارتفاعات پديد آمده‌اند، بر نظم آبدهي آنها كمك مي‌كند. در حوضه‌هاي درياي خزر سيزده رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد كه ارس و سفيدرود بزرگترين آنها محسوب مي‌گردند. رودخانه‌هاي اين حوضه از نظر رژيم آبدهي به سه گروه تقسيم مي‌گردند: الف- رودخانه‌هايي كه داراي حوضة آبريز وسيع كوهستاني هستند و بيش از نيمي از ريزشهاي جوي آنها را برف تشكيل مي‌دهد. اين رودخانه‌ها در اثر ذوب برف در فصل بهار پر آب مي‌گردند و بر عكس آبدهي آنها در فصل تابستان به كمترين ميزان خود مي‌رسد. رودخانه‌هاي ارس، سفيدرود، هراز و اترك از اين گروه بشمار مي‌آيند. ب- رودخانه‌هايي كه بخشي از حوضة آبريز آنها را نواحي كوهستاني مرتفع و بخشي ديگر را نواحي كم‌ارتفاع مشرف به درياي خزر تشكيل مي‌دهد. رژيم اين رودخانه‌ها تحت تأثير ريزش توأم برف نواحي كوهستاني و باران مناطق كم‌ارتفاع قرار دارد و در مقايسه با رودخانه‌هاي گروه الف، از توزيع فصلي يكنواخت‌تري برخوردارند. رودخانه‌هايي چون گرگان، تجن، تالار، پل‌رود و شفارود جزو اين گروه بشمار مي‌آيند. ج -خانه‌هايي كه قسمت عمده حوضة آبريز آنها را مناطق جنگلي تشكيل مي‌دهد و عمدتاً از ريزش باران تغذيه مي‌گردند. اين رودخانه‌ها بيشتر سيلابي هستند و از جريان آب دائمي ناچيزي برخوردارند و آبدهي فصلي تقريباً متعادلي دارند. كليه رودخانه‌هاي كوچك اين حوضه، جزو اين دسته محسوب مي‌گردند. ۲- حوضه خليج فارس و درياي عمان اين حوضه با مساحت ۴۳۷،۱۵۰ كيلومتر مربع يكي از پهناورترين حوضه‌هاي ايران محسوب مي‌گردد و رودخانه‌هاي واقع در باختر و جنوب باختري و جنوب آب‌پخشان كوههاي زاگرس و بشاگرد و بلوچستان را در بر مي‌گيرد. در حوضة خليج فارس و درياي عمان جمعاً ۲۹ رودخانه با مساحت آبريز بيش از ۱۰۰۰ كيلومتر مربع وجود دارد كه يا به درون كشور عراق جريان مي‌يابند و پس از پيوستن به رودخانة دجله به خليج فارس مي‌ريزند و يا بطور مستقيم به خليج مزبور و يا درياي عمان وارد مي‌گردند. بزرگترين رودخانه‌هاي اين حوضه به ترتيب از شمال تا جنوب خاوري عبارتند از: سيروان، كرخه، كارون، جراحي، زهره، هله، موند، كل، ميناب و سرباز. رودخانه‌هاي اين حوضه از نظر رژيم بارندگي و جريان آب به سه گروه زير تقسيم مي‌گردند: الف- دامنه‌هاي غربي و جنوب غربي زاگرس: در بلنديهاي اين ناحيه كه جزو مناطق پر باران كشور بشمار مي‌رود، قسمت عمدة ريزش در فصلهاي پائيز و زمستان بصورت برف است و آب شدن آنها كه از اواخر فصل زمستان آغاز مي‌گردد و تا اواخر بهار ادامه مي‌يابد، بخش عمدة آب سالانة رودخانه‌هاي آن را تأمين مي‌كند و در تابستان به تغذيه از آب چشمه‌سارها و زه‌كشي‌هاي زيرزميني منحصر مي‌شود و بالطبع از آبدهي آنها بطور منظم كاسته مي‌گردد. باران‌هايي كه گاه در اواخر زمستان و اوايل بهار ريزش مي‌كنند به آب شدن برفها سرعت مي‌بخشند و سيلابهاي بزرگي را به ويژه در دشت خوزستان جاري مي‌سازند. مهمترين رودخانه‌هاي اين گروه كه حدود سي درصد منابع آب سطحي كشور را به خود اختصاص داده‌اند، عبارتند از: زاب كوچك، سيروان، كرخه، دز، كارون، جراحي و زهره. ب- جنوب استان فارس و هرمزگان: رودخانه‌هاي اين حوضه عمدتاً از ريزش باران تغذيه مي‌شوند و ذوب برف در تأمين آب آنها اثر چنداني ندارد، به همين جهت اين رودخانه‌ها بيشتر حالت سيلابي دارند و حجم آب آنها از ميزان بارندگي سالانه كه بيشتر در پاييز و زمستان ريزش مي‌كند، پيروي مي‌نمايد. مهمترين رودخانه‌هاي اين گروه عبارتند از موند و كل و ميناب كه با وجود پهنة شايان توجه حوضه از بارندگي ناچيزي برخوردارند و آبدهي قابل توجهي ندارند. ج-پخشان‌هاي مشرف به كرانه‌هاي درياي عمان: رودخانه‌هاي اين حوضه كلاً سيلابي هستند و رفتار نامنظمي دارند و علاوه بر دگرگونيهاي فصلي از تغييرات سالانه قابل توجهي نيز برخوردارند. (بطور نمونه آمارهاي درازمدتي كه از وضع بارندگي جاسك موجود است، ميزان بارندگي سالانة شهرستان مزبور را بين صفر تا ۴۱۲ ميلي‌متر نشان مي‌دهد). بارندگيهاي اين منطقه معمولاً در چند نويت و با شدت زياد روي مي‌دهد و سيلابهاي بزرگ و كوتاه‌مدتي را در رودخانه‌هاي اين منطقه به راه مي‌اندازد و در بقية فصلهاي سال آنها را به خشكرودهاي ناقابلي كه اندك آب آنها به تراوش چشمه‌سارهاي معدود و زهكشيهاي زيرزميني غير‌قابل توجه بستگي دارد، مبدل مي‌سازد. رودخانه‌هاي سرباز و كاجو و كهير و جگين از اين گونه رودخانه‌ها بشمار مي‌آيند. ۳- حوضه دریاچه اروميه مساحت اين حوضه ۵۰،۸۵۰ كيلومتر مربع است و رودخانه‌هاي آن كلاً به درياچة اروميه مي‌ريزند. آب اين رودخانه‌ها كه از باران و برف تأمين مي‌گردد، عمدتاً در فصل بهار جريان دارد و در تابستان‌ها از حجم آن به ميزان قابل توجهي كاسته مي‌شود. در اين حوضه هشت رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد و زرينه‌رود بزرگترين و مهمترين آنها بشمار مي‌آيد. ۴- حوضه دریاچه نمك قم مساحت اين حوضه ۸۹،۶۵۰ كيلومتر مربع است و آبهاي سطحي آن كلاً به درياچة نمك قم مي‌ريزد و بخش بسيار ناچيز و كوچكي از آن نيز به درياچة حوض‌سلطان و كوير ميغان و دشت جنوبي قزوين وارد مي‌گردد. رودخانه‌هاي جاجرود، كرج، شور، قره‌چاي و قمرود كه از آب شدن برفهاي زمستاني ريخته شده در ارتفاعات تأمين مي‌گردد، در اين حوضه جاي دارند. آبدهي اين رودخانه‌ها در فصل بهار به حداكثر مي‌رسد و در در ديگر فصلهاي سال به ويژه تابستان به چشمه‌سارها و زهكشيهاي زيرزميني منحصر مي‌شود. در اين حوضه شش رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد كه رودخانة شور و قره‌چاي و قمرود بزرگترين آنها محسوب مي‌شوند. ۵- حوضه اصفهان و سيرجان اين حوضه كه از حوضه‌هاي كوچك باتلاق گاوخوني، كوير ابركوه، شوره‌زار مروس و كوير سيرجان تشكيل يافته است، داراي ۹۰،۷۰۰ كيلومتر مربع مساحت است و زاينده‌رود بزرگترين رودخانة آن بشمار مي‌آيد. آب اين رودخانه از ذوب شدن برفهائي كه در پائيز و زمستان در كوهستانهاي باختري استان اصفهان و شمال استان چهار‌ محال و بختياري باريده است تأمين مي‌گردد و بهمين مناسبت آبدهي آن طبيعتاً در فصل بهار به حداكثر خود مي‌رسد. احداث تونل كوهرنگ و انتقال آب كوهرنگ به زاينده‌رود بر حجم آب آن افزوده و رفتار آن را تقريباً منظم ساخته است. كمبود بارندگي به ويژه در بخشهاي جنوبي و خاوري اين حوضه، ديگر رودخانه‌هاي آن را از اهميت انداخته و غالب آنها را به رودخانه‌هاي فصلي و خشكرودها و مسيلهاي چندي مبدل ساخته است. ۶- حوضه نيريز يا بختگان اين حوضه با مساحت ۳۱،۰۰۰ كيلومتر مربع از حوضه‌هاي فرعي درياچة كافتر، درياچة بختگان و درياچة مهارلو تشكيل مي‌يابد و رودخانة كر مهمترين رود اين منطقه محسوب مي‌شود. آب اين رودخانه از ذوب برفهايي كه در فصل پائيز و زمستان در ارتفاعات شمالي و شمال باختري استان فارس باريده‌اند تأمين مي‌شود و به همين دليل ميزان آب آن در فصل بهار به حداكثر مي‌رسد و در فصل تابستان بطور چشمگيري كاهش مي‌يابد. كمبود ريزشهاي جوي موجب گرديده تا ديگر رودخانه‌هاي اين حوضه به رودهاي فصلي كم‌اهميت و خشكرود و مسيلهاي كوچك چندي مبدل گردند. ۷- حوضه جازموريان اين حوضه با مساحتي برابر ۶۹،۶۰۰ كيلومتر مربع در جنوب خاوري ايران و بين رشته‌كوههاي بشاگرد (در جنوب) و جبال بارز (در شمال) جاي دارد و آبهاي سطحي آن كلاً به هامون جزموريان مي‌ريزد. در اين حوضه پنج رودخانه با مساحت آبريز بيش از هزار كيلومتر مربع وجود دارد كه هليل‌رود بزرگترين آنهاست. حجم آب اين رودخانه تابع ذوب شدن برفهاي انباشته شده در كوههاي استان كرمان و ريزش باران است و غالباً سيلاب بزرگي در آن جريان مي‌يابد. كمبود ريزشهاي جوي و بالا بودن درجة حرارت و ميزان تبخير، ديگر رودهاي اين حوضه را به صورت رودهاي كم‌آب فصلي و خشكرود و مسيل در‌آورده است. ۸- حوضه دشت كوير اين حوضه از حوضه‌هاي كوچكتري چون كوير حاج علي‌قلي، كوير نمك و دشت گناباد تشكيل مي‌يابد و مساحت آن به ۲۲۷،۴۰۰ كيلومتر مربع بالغ مي‌گردد. حوضة دشت كوير يكي از كم‌باران‌ترين و خشك‌ترين مناطق كشور است و به همين دليل رودخانه‌هاي مهم و قابل توجهي در آن ديده نمي‌شود. از رودخانه‌هاي قابل توجه اين حوضه به حبله‌رود و كال‌شور جاجرم كه يكي از طويل‌ترين رودخانه‌هاي ايران است، مي‌توان اشاره نمود ۹- حوضه كوير لوت مساحت اين حوضه كه كم‌باران‌ترين و خشك‌ترين حوضه‌هاي ايران است به۱۹۹،۰۰۰ كيلومتر مربع بالغ مي‌گردد و از مهمترين رودخانه‌هاي آن كه كلاً سيلابي و فصلي هستند مي‌توان به رودخانة تهرود واقع در استان كرمان اشاره كرد. حوضة كوير لوت از حوضه‌هاي كوچك‌تري چون نمكزار طبس، دغ محمد‌آباد، كوير ساغند، شوره‌زارهاي شمال خاوري شهرستان بافق و كوير سرجنگل تشكيل يافته است. ۱۰- حوضه اردستان و يزد و كرمان اين حوضه كه با مساحت ۹۹،۸۰۰ كيلومتر مربع يكي از خشك‌ترين و بي‌آب‌ترين حوضه‌هاي ايران بشمار مي‌آيد، از حوضه‌هاي كوچك‌تري چون دغ‌سرخ، كوير سياه‌كو، كوير درانجير، دشت جنوب خاوري يزد، شنزار كشكوئيه، دشت كويرات و شنزارهاي جنوب كرمان تشكيل يافته است. رودخانه‌هاي اين حوضه تحت تأثير بارندگيهاي نامنظم، حالت سيلابي دارند و در تمام فصلهاي سال خشك و بي‌آب هستند. ۱۱- حوضه صحرای قره‌قوم مساحت اين حوضه ۴۳،۵۵۰ كيلومتر مربع است و يكي از حوضه‌هاي كم‌باران ايران محسوب مي‌گردد. به همين مناسبت رودهاي آن حالت سيلابي و فصلي دارند و رودهاي كشف‌رود و جام‌رود از مهمترين آنها بشمار مي‌آيند. هري‌رود نيز كه رودخانة اصلي اين حوضه محسوب مي‌شود، از ارتفاعات مركزي افغانستان سرچشمه مي‌گيرد و پس از طي بخشي از مرز ايران و افغانستان به اين حوضه مي‌ريزد. ۱۲- حوضه خاوری يا هامون مساحت اين حوضه ۱۰۹،۸۵۰ كيلومتر مربع است و از حوضه‌هاي كوچك‌تري چون نمكزار خواف، دغ‌ شكافته، دغ بالا، دغ پترگان، دغ توندي، درياچة نمكزار، درياچة هامون صابري، لورگ‌شتران، درياچة هامون، هامون گودزره، درياچة كرگي، هامون ماشكل و نمكزاركپ تشكيل يافته است. اين حوضه نيز از جمله كم‌باران‌ترين و خشك‌ترين حوضه‌هاي ايران محسوب مي‌شود و رودهاي هيرمند و ماشكل مهمترين رودهاي آن بشمار مي‌آيند. غير از رودخانة هيرمند كه از كوههاي بابا، در خاك افغانستان سرچشمه مي‌گيرد، ساير رودخانه‌هاي اين حوضه فصلي و سيلابي هستند و اهميت چنداني ندارند.

کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)