ساختمان زورخانه

[نادیا]

ساختمان زورخانه

شكل درون و برون زورخانه های قدیم در توالی معماری دوران ساسانیان است. ورود به زورخانه از دری كوتاه (حدود 5/1 متر) و با دو یا چند پله از كف كوچه به پایین به كنار گود می رسید. گود زورخانه به صورت هشت ضلعی و از كف تا لبه حدود 70 سانتیمتر و طول ان از هر سو از زاویه به زاویه حداکثر 12 متر است كه بیش از بیست نفر در آن ورزش می كنند دور آن معمولاً چهار ایوانچه مانند حمام های قدیم قرار دارد سقف زورخانه مدور و بلندای آن تا 10 متر هم می رسد.

اما در زورخانه های كنونی تفاوت در اندازه ها و مصالح و شكل وجود دارد. در كنار در ورودی به محوطه زورخانه ,سردم یا جایگاه مرشد قرار دارد تا به ورود و خروج ورزشكاران مسلط باشد.

شكل و نمای داخلی و خارجی ساختمان زورخانه ها به ویژه در گذشته به تكیه ها و خانقاه ها شباهت دارد بعد از ظهور اسلام زورخانه ها لنگرگاه ها خانقاه ها و تكیه ها مركز اقطاب اهل تصوف و مرجع پهلوانان و عیاران پیرو اهل فتوت بوده است لذا می توان گفت علت شباهت بنای زورخانه ها و تكیه ها و خانقاهها همین رابطه نزدیك پهلوانان و اهل تصوف بوده است. ضمنا از نظر معماری هم زورخانه ها شباهت بسیاری از جهت پائین تر بودن از سطح زمین , آستانه ورودی كوتاه , سكوهای زیر پله و مسند پیر طریقت یا مرشد داشته اند كه نمونه های بازمانده این خانگاه ها گواه صادق بر آنند.

نمای بیرونی زورخانه چهارگوش است با گنبد و یا گنبد گلدسته مانند كه محل ورود هوا و نور آفتاب از دریچه ها به درون زورخانه هاست. در ورودی زورخانه را عمد كوتاه می سازند تا وارد شوندگان به احترام و به نشانه تواضع و فروتنی سر فرود آورند.

درست در زیر سقف زورخانه و حدود 70 سانتی متر پایین تر از سطح زمین گود قرار دارد. از دور گود تا جایگاه تماشاگران حدود 5/1 تا 2 متر فاصله است و ارتفاع از كف گود تا بالای گلدسته نزدیك به 10 متر می رسد. گود زورخانه را متناسب با وسعت فضای زورخانه به صورت پنج ضلعی، شش ضلعی و یا هشت ضلعی می سازند .

و اصولا گود مقدس در زورخانه هایی كه بر اساس معماری صحیح و با آگاهی از پیشینه ایی ورزشخانه سنتی و باستانی درست شده باشند باید هشت ضلعی باشد و همچنین نورگرهای طاق گنبد فراز گود نیز یا هشت روزنه داشته اند و یا بصورت ستاره هشت پر با شیشه های ضخیم ساخته می شده است.

نقش ستاره هشت پر از معماری كهن و سنتی ایران به شمسه (خورشیدی) مشهور است و آن نشانه خورشید یعنی منشاء حیات انسان است كه ایرانیان باستان در روزگاران كهن خورشید را به عنوان منشاء و منبع اصلی حیات انسان ستایش می كرده اند. نام دیگر خورشید 'مهر' است كه در زبان پهلوی به آن میثرا (Mithra) می گویند. و این هشت گوشه گود و یا هشت كنج آن نشان مهر است كه در طی سالیان متمادی سینه به سینه و نفس به نفس به نسل امروز رسده است . قطر آن حداكثر 12 متر و ارتفاع آن معمولا 70 سانتیمتر است.