تاریخچه ای دیگر از چوگان

[bahar]

تاریخچه

به نام خداوند جان آفرین

. . . گواهانی در دست است که چوگان را کهن ترین بازی ورزشی جهان می شناسد زیرا بر دست نوشته ای که زمان آن نزدیک به ٦٠٠ سال پیش از مسیح است بازی چوگانی میان ایرانیان و تورانیان گزارش شده است. "فرهنگستان کامل اسب"

این بازی پر جنبش که نیمی اسب و نیمی سوار به جایش می آورند در نبشته های ایرانی از "کارنامه اردشیر بابکان" گرفته تا ترانه های مردمی و سروده های ستارگان آسمان هنر ایران بسیار آمده و چنان جایی در زندگی مردم داشته که گوینده و سراینده ای کهن یا نو نبوده که از " گوی " و " چوگان " و "میدان " و گوی ربودن و . . . سخن سرایی نکرده باشد.
برای نخستین بار در کارنامه اردشیر بابکان از چوگان نام برده شده و پس از آن تقریباً هیچ یک از شاعران و نویسندگان قدیم ایرانی را نمی توان یافت که به ترتیبی سخن از چوگان به میان نیاورده باشد . افسوس که این نوشته ها شیوه بازی چوگان را به روشنی بازگو نکرده اند.
برای نمونه : در شاهنامه شمار بازیکنان چوگان چهارده تن گفته شده "در هر بر هفت تن بازی می کنند و با ربودن گوی و رساندن آن به انتهای میدان برتری می یابند" . قابوسنامه شمار بازیکنان را هشت می گوید که شش تن میان میدان و دو تن دیگر در دو سر میدان جای می گیرد.
چوگان این تنها ورزش همیشه ایرانی در سده های آغازین گاه شمار مسیحی از خاور به چین و ژاپن رفت و از باختر به آسیای کوچک و یونان و پس از آنکه هندوستان از ایران جدا شد در زمان فرمانروایی مغول ها بر آن کشور دوباره همـه فرآورده های فرهنگی ایران و از آن میان چوگان در آنجا گسترش یافت و رونق گرفت.

در آغاز سده نوزدهم که ناشایستگی شاهان ایران ، کشور و همة دارایی های آن را به باد می داد و فرهنگ را به نابودی می کشید این بازی نیز در زاد بوم خود به فراموشی سپرده شد ولی پویایی سرشتی آن چون سمندر از خاکسترش باز زایاند.
انگلیسی هایی که بر هندوستان چیره شده بودند در آنجا پس از آشنایی با چوگان چنان شیفته اش شدند که به فرا گرفتن آن پرداختند و در سال ١٨٦٢ با گشایش باشگاه چوگان کلکته این بازی به سراسر هند گسترش یافته و انگلیسی ها و هندیها آن را بازی می کردند.
پیوند نزدیک میان انگلستان و هندوستان چوگان را به اروپا کشاند و در سال ١٨٧١ نخستین بازی چوگان در انگلستان انجام گرفت . در پی این رویداد بود که چوگان به زودی در آمریکای شمالی و جنوبی گسترش یافت ولی هندوستان همچنان کانون جهانی این بازی بود.
در سال ١٨٨٠ بازی های جهانی به نام جام وست چستر آغاز شد که ٩ دوره از آن برگزار گردید و در همین اوان در چهار دوره از بازیهای المپیک تابستانی نیز بازی چوگان انجام شد و هم اینک انجام آن در بازیهای آینده المپیک پیشنهاد شده و در دست بررسی است.
سراسر این زمان دراز چوگان در میهن خود آسیبهای بیشتری می دید تا آنجا که پس از ناصرالدین شاه تا آغاز دهه ١٣٥٠ که جنبش برای نو کردن همه رشته های سوارکاری سر می گیرد دیگر نامی از آن برده نمی شود.