پيدايش و توسعه ورزش بسكتبال

[bahar]

پيدايش و توسعه ورزش بسكتبال

تا قبل از سال 1891 ميلادي ورزش هاي فوتبال آمريكايي و بيسبال نزد مردم ايالات متحده بسيار محبوب و مورد توجه بودند. اين دو ورزش بعلت ويژگي هاي خاص خود و نياز به مكان بسيار بزرگ در فضاي آزاد و بنابراين در فصول معيني از سال قابل اجرا بودند.

لذا در فصل زمستان فعاليت هاي ورزشي بسيار كم رونق و به ژيمناستيك ، حركات سوئدي و راهپيمايي خلاصه شده و در بعضي نقاط بصورت تعطيل در مي آمد. از اين رو دست اندركاران امر بر آن شدند تا ورزشي ابداع نمايند كه از طرفي امكان اجراي آن در تمام فصول سال ميسر باشد و از طرف ديگر حد فاصل زماني بين فوتبال و بيسبال را پر كند. علاوه بر اين ، هدف ديگري كه با ابداع اين ورزش در مدنظر قرار داشت ادامه فعاليت هاي ورزشي ورزشكاران دو رشته فوق بود تا بدينوسيله بتوانند با ادامه اينگونه فعاليت ها در خارج از فصل آغاز نمايند. با توجه به نكات فوق بود كه بسكتبال در سال 1891 توسط يكي از اساتيد ورزش كالج اسپرينگ فيلد به نام دكتر جيمز نيسميت اختراع شد. چون در اين بازي از سبد و توپ استفاده مي شد و هدف پرتاب و قرار دادن توپ در داخل سبد بود لذا نام بسكتبال را بر روي آن نهاد. در اين سال براي اولين بار بود كه اين ورزش در كالج مذكور در ايالت ماساچوست آمريكا اجرا گرديد.

وسايل اوليه عبارت بودند از يك سبد هلو ، لاستيك داخل توپ فوتبال. پنج اصل اساسي در شكل گرفتن اين ورزش مورد توجه قرار گرفت كه عبارت بودند از :

1- اين بازي به يك توپ نياز دارد كه بايستي بزرگ ، سبك و بوسيله دو دست حمل شود.
2- هيج كس اجازه ندارد زمانيكه توپ را دراختيار دارد بدود.
3- هنگاميكه توپ در جريان است هيچ يك از بازيكنان مجاز نيستند محدوديتي براي بدست آوردن توپ توسط ساير بازيكنان بوجود آورند.
4- هر دو تيم منطقه مشابهي را اشغال مي نمايند.
5- سبد (حلقه) بايستي افقي بوده و در مكاني بالاتر از بازيكنان قرار داشته باشد.

نحوه قرار كگرفتن سبد هلو به اين صورت بود كه يا آن را روي پايه اي نصب مي كردند و با به بالكن موجود در سالن متصل مي شد. در كنار اين پايه يا بالكن نردباني قرار داشت كه هر موقع توپ به ثمر مي رسيد يكي از بازيكنان از آن بالا مي رفت و توپ را از داخل آن خارج نموده بازي مجددا از نيمه زمين آغاز مي گرديد. در سال 1982 يعني به فاصله يك سال پس از اختراع بسكتبال مسابقه اي توسط دو تيم به نمايش گذاشته شد كه يكي از تيم ها را دكتر نيسميت و ديگري را آموس آلونرواستگ رهبري مي نمود. پس از اجراي اين نمايش بود كه ورزش بسكتبال به سرعت توسعه و گسترش يافته و روز به روز محبوبيت بيشتري بين جوانان كسب نمود.

بسكتبال برخلاف بسياري از ورزش هاي ديگر از ابتداي امر مورد توجه خانم ها نيز قرار گرفت و اولين تيم بانوان در سال 1891 در محل كار يا دانشكده مخترع آن تشكيل و در سال 1899 ميلادي براي اولين بار كتاب قانون بسكتبال براي بانوان منتشر گرديد.

بررسي و مطالعه قوانين و مقررات اين بازي در گذشته و تغييرات آن بازگوكننده جالبي از جنبه هاي مختلف گسترش اين ورزش مي باشد. بدين معني كه بسكتبال در ابتدا خيلي آرام و آهسته اجرا مي شد و به قدرت جسماني كمتري نياز داشت. زمين بازي در مراحل اوليه گسترش اين ورزش به سه قسمت تقسيم مي شد و بازيكنان هر ناحيه تنها مي توانستند در منطقه مربوط به خود به فعاليت بپردازند. بعدها كه بازي از سرعت بيشتري برخوردار شد زمين بازي نيز به دو قسمت تبديل گرديد. در آغاز پيدايش بسكتبال بازيكنان مجاز بودند تنها يكبار توپ را زمين بزنند. بعدها اين تعداد به دو يا سه بار افزايش يافت. در حال حاضر اين تعداد محدود نبوده و بازيكن مجاز است با توجه به موقعيت خود در زمين بازي پس از دراختيار گرفتن توپ هرچند بار كه مايل باشد آن را به زمين بزند.

نكات جالبي كه در مجموعه سيزده گانه قوانين مقدماتي بسكتبال در آن زمان جاي داشت عبارت بودند از :

1- امكان ضربه زدن به توپ وجود داشت اما نه با مچ دست.
2- هرگاه بازيكني بهر دليلي از بازي اخراج مي شد بازيكن ديگري بجاي وي به بازي وارد نمي شد.
3- يك امتياز به نفع تيم مقابل تيمي كه مرتكب سه خطا شده بود ثبت مي شد.
4- وقتي توپي از زمين خارج مي شد اولين فردي كه آن را لمس مي كرد صاحب آن شناخته شده و مي توانست توپ را به داخل زمين پرتاب نموده و آن را به جريان بگذارد.

بازي از دو نيمه 15 دقيقه اي و يك استراحت 5 دقيقه اي بين دو نيمه تشكيل مي شد. تعداد بازيكناني كه يك تيم را تشكيل مي دادند به اندازه زمين بستگي داشت و بين 3 الي 40 نفر متغير بود. تعداد كمتر از حالت تكنيكي و علمي بيشتر و تعداد زيادتر از جنبه تفريحي بيشتري برخوردار بود. بهترين شكل يك تيم از نظر تعداد و تركيب نفرات به اين صورت بوده كه دروازه بان دو گارد ، سه سانتر ، دو فوروارد و يك بازيكن در انتهاي زمين. بنابراين در آغاز تعداد مطلوب براي يك تيم 9 نفر بود. وظيفه دروازه بان و دو گارد جلوگيري از كسب امتياز توسط بازيكنان تيم مقابل. فورواردها مسئول كسب امتياز و سانترها نقش تغذيه كننده بازيكناني را در جلو بهترين فرصت را دراختيار داشتند عهده دار بودند. بازيكنان در اين زمان از لباس ژيمناستيك كه عبارت بود از يك شلوار بلند و بلوز آستين كوتاه استفاده مي كردند.

فقدان قوانين و مقررات در دوره مقدماتي بسكتبال باعث پيدايش مسائل اجرايي بسيار و درنتيجه كاهش جذابيت اين بازي شد. بطور مثال بازيكنان بلندقد در كنار سبد مي ايستادند و با دريافت توپ از ساير بازيكنان آن را به ثمر مي رساندند و از انجام حركات جالب كه در حال حاضر در بازي بسكتبال و بويژه در تاكتيك هاي حمله مشاهده مي شود خبر و اثري نبود. مسئله ديگري كه از تحرك بازي مي كاست آن بود كه بازيكن هرقدر مايل بود مي توانست توپ را نزد خود نگاه دارد. بهمين نحو يك تيم مي توانست به مدت دلخواه توپ را حفظ نمايد.

اين وضع تا سال 1930 با تغييرات جزئي كه به نمونه هايي از آن اشاره خواهد شد ادامه داشت.

1- ابتدا به هر پرتاب يك امتياز و به پرتاب هاي دورتر از 6 متر ، 3 امتياز تعلق مي گرفت.
2- تعداد خطاهايي كه به اخراج بازيكن منتهي مي شد از 2 به 5 نفر افزايش يافت.
3- تعداد متغير بازيكنان در سال 1897 روي 5 نفر تثبيت شد.
4- دريبل كننده تنها مي توانست با يك دست دريبل كند و تا سال 1901 اجازه شوت نداشت.
5- در سال 1908 استفاده از هر دو دست در دريبل مجاز شد.

در سال 1930 تحول چشمگيري در اين ورزش بوجود آمد و با تجديدنظر در مقررات موجود و تكميل آنها بسكتبال بسمت تكامل هرچه بيشتر گام برداشت. در اين سال بود كه هنك لوئي ستي دانشجوي دانشگاه استانفورد كاليفرنيا براي اولين بار شوت جفت را به نمايش گذاشت و باعث افزايش تحرك و درنتيجه محبوبيت اين ورزش در بين جوانان گرديد. اين اختراع بهمراه قوانيني نظير قانون 3 ثانيه و 10 ثانيه (1936) كه به افزايش تحرك بازيكنان منجر گرديد باعث شد كه اين مرحله بعنوان نقطه عطفي در توسعه و گسترش بسكتبال محسوب شود. زيرا علاوه بر افزايش قابل ملاحظه سرعت در بازي ، از نقطه نظرهاي تكنيكي و تاكتيكي باعث پيدايش عوامل مختلف نسبت به دستيابي به هدف و پرتاب توپ در سبد شد.

امروزه در بسياري از كشورهاي جهان بازي بسكتبال جاي خود را در بين ورزش ها پيدا نموده و طرفداران زيادي دست و پا كرده است بطوريكه در اكثر مدارس و دانشگاهها و ساير موسسات آموزشي جوانان به اجراي آن مبادرت مي ورزند

تا سال 1932 بسكتبال در جمع ورزش هاي المپيكي قرار نداشت. در المپيك 1936 برلين بود كه براي اولين بار اين رشته به ليست ورزش هاي متداول المپيك افزوده گشت و اولين دوره مسابقات آن با شركت 21 تيم برگزار گرديد.
اين بازي در سالهاي 1314 . 1315 شمسي براي اولين بار توسط آقاي فريدون شريف زاده كه در آن زمان تحصيلات عاليه خود را در كشور تركيه به پايان رسانيده بود ارائه شد. نامبرده در كالج البرز اين ورزش را متداول نمود و سپس ساير مربيان ورزش در كشور به ترويج آن مبادرت ورزيدند. آهنگ گسترش بسكتبال در ايران نيز مانند ساير كشورهاي جهان بسيار سريع بود بطوريكه بيش از 10 سال از آن تاريخ نگذشته بود كه تيم بسكتبال كشور ما در بازي هاي المپيك 1948 لندن شركت نمود.